Vaksinimi është një nga mënyrat më të sigurta dhe më efektive për të parandaluar sëmundjet e rënda. Prej dekadash, vaksinat kanë shpëtuar miliona jetë në mbarë botën, duke ndaluar përhapjen e sëmundjeve si fruthi, poliomieliti apo difteria. Edhe pse disa njerëz mund të mendojnë se këto sëmundje nuk ekzistojnë më, e vërteta është se ato mund të rikthehen nëse ndërpritet vaksinimi. Prandaj, rëndësia e vaksinimit për shëndetin nuk qëndron vetëm tek mbrojtja individuale, por edhe tek ruajtja e shëndetit të gjithë komunitetit.
Si funksionon vaksinimi
Vaksinat i mësojnë trupit tonë si të mbrohet nga një sëmundje pa na sëmurë. Kur marrim një vaksinë, trupi prodhon “kujtesë” ndaj mikrobeve që shkaktojnë sëmundjen. Kjo do të thotë se nëse më vonë përballemi me të njëjtin mikrob, sistemi ynë imunitar është gati ta luftojë menjëherë.
Në këtë mënyrë, vaksinat funksionojnë si një “trajnim” për trupin – ashtu si një ushtar që stërvitet përpara betejës, edhe trupi ynë mëson të mbrohet përpara se të ndodhë rreziku.
Mbrojtja individuale
Çdo vaksinë që marrim na jep një “mburojë” personale kundër një sëmundjeje të caktuar. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për fëmijët, të moshuarit dhe personat me imunitet të dobët, të cilët janë më të rrezikuar.
Mbrojtja e komunitetit
Kur shumica e njerëzve në një shoqëri janë të vaksinuar, sëmundjet kanë shumë pak mundësi të përhapen. Ky fenomen quhet “imunitet kolektiv” dhe mbron edhe ata që nuk mund të vaksinohen për arsye shëndetësore. Për shembull, një foshnjë shumë e vogël për të marrë një vaksinë mbrohet nga fakti që njerëzit përreth saj janë të vaksinuar.
Llojet e vaksinave dhe shembuj praktikë
Ekzistojnë vaksina për një gamë të gjerë sëmundjesh – nga ato të fëmijërisë deri tek ato që merren në moshë madhore.
- Vaksinat për fëmijë: për fruthin, shytat, rubeolën, difterinë, tetanozin, poliomielitin, pertusisin (kollën e mirë).
- Vaksinat për të rritur: për gripin sezonal, hepatitin B, meningjitin, HPV-në (papilomavirusi njerëzor).
- Vaksinat e udhëtimit: për sëmundje që nuk janë të zakonshme në vendin tonë, por që mund të gjenden në vende të tjera, si ethet e verdha ose tifoja.
Shembull: Nëse një person udhëton në një vend ku hepatiti A është i përhapur dhe merr vaksinën përpara udhëtimit, ai shmang një sëmundje që mund të shkaktojë probleme serioze me mëlçinë dhe të zgjasë me javë.
Mitet dhe keqkuptimet rreth vaksinimit
Në kohët e fundit, në rrjetet sociale qarkullojnë informacione të gabuara për vaksinat. Këto mite mund të shkaktojnë frikë të panevojshme dhe të ulin përqindjen e vaksinimit. Disa prej miteve më të zakonshme janë:
- “Vaksinat shkaktojnë sëmundje” – Vaksinat nuk shkaktojnë sëmundjen që synojnë të parandalojnë. Ato përmbajnë version të dobësuar ose të çaktivizuar të mikrobeve, që nuk mund të shkaktojnë sëmundjen.
- “Nuk kemi nevojë për vaksina sepse sëmundjet janë zhdukur” – Sëmundjet janë zhdukur vetëm nëse ne vazhdojmë të vaksinohemi. Në vende ku vaksinimi ka rënë, sëmundjet janë rikthyer.
- “Vaksinat kanë efekte anësore të rënda” – Efektet anësore të vaksinave zakonisht janë të lehta, si skuqje në vendin e injektimit ose temperaturë e lehtë. Rastet serioze janë jashtëzakonisht të rralla, ndërsa rreziku nga sëmundja është shumë më i madh.
Pse vaksinimi është një investim në shëndet
Vaksinimi nuk është vetëm mbrojtje shëndetësore, por edhe kursim ekonomik. Parandalimi i një sëmundjeje kushton shumë më pak sesa trajtimi i saj. Një person që nuk vaksinohet dhe sëmuret mund të përballet me shpenzime për mjekime, humbje të të ardhurave për shkak të mungesës në punë dhe, në raste të rënda, pasoja afatgjata për shëndetin.
Kujdesi për brezat e ardhshëm
Duke u vaksinuar, ne nuk mbrojmë vetëm veten, por edhe fëmijët dhe nipërit tanë. Ka sëmundje që mund të zhduken plotësisht nëse të gjithë vaksinohen, siç ndodhi me lisin, i cili sot nuk ekziston më falë vaksinimit masiv.
Vaksinat janë një nga mjetet më të fuqishme që kemi për të ruajtur shëndetin tonë dhe të komunitetit. Ato na mbrojnë nga sëmundje të rrezikshme, ndihmojnë në ndalimin e përhapjes dhe shpëtojnë jetë çdo ditë. Duke zgjedhur të vaksinohemi, ne bëjmë një zgjedhje të mençur për veten, familjen dhe shoqërinë tonë.